Spina Bifida Nedir? Belirtileri ve Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Spina bifida, doğumsal bir omurga ve omurilik gelişim bozukluğudur. Bebek henüz anne karnındayken, omurgayı oluşturan kemiklerin (vertebraların) tam kapanmaması nedeniyle omurilik ve sinirlerde açıklık meydana gelir. Spina bifida, yaşam boyu süren bir durum olmakla birlikte, erken tanı ve kapsamlı bir fizik tedavi süreciyle bireyin yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir.

Bu yazıda, spina bifida’nın türlerini, belirtilerini, tanı ve tedavi sürecini ve özellikle robotik rehabilitasyonla desteklenen fizik tedavi uygulamalarını detaylı şekilde ele alacağız.

Spina Bifida Nedir?

Spina bifida, Latince'de “ayrık omurga” anlamına gelir. Gebeliğin ilk aylarında omurganın tam olarak kapanmaması sonucu ortaya çıkan bu durum, sinir sistemi gelişimini etkileyebilir. Omuriliğin açıkta kalması sinir hasarına, kas zayıflığına, felce ve diğer komplikasyonlara yol açabilir.

Spina Bifida Türleri Nelerdir?

Spina bifida, klinik tabloya ve açıklığın derecesine göre 3 ana başlıkta sınıflandırılır:

Spina Bifida Occulta (Gizli Tip): En hafif formdur. Genellikle semptomsuzdur. Bireyin omurga açıklığı dışardan gözle görülmez. Çoğu kişi bu durumu fark etmeden hayatını sürdürür.
Meningosel: Omurga kemikleri arasındaki açıklıktan meninks adı verilen omuriliği saran zar fıtıklaşır. Omurilik genellikle etkilenmez. Cerrahi müdahale ile düzeltilmesi mümkündür.
Myelomeningosel (Açık Spina Bifida): En ağır formdur. Hem omurilik hem sinir kökleri dışarıdadır. Genellikle felç, idrar ve dışkı kontrol bozuklukları, yürüme güçlüğü gibi ciddi nörolojik sorunlara neden olur.

Spina Bifida’nın Nedenleri Nelerdir?

Spina bifida oluşumunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte bazı faktörler riski artırabilir:

Gebelikte folik asit eksikliği
Genetik yatkınlık
Anne adayının diyabeti
Bazı ilaçların kullanımı (antiepileptikler gibi)
Aşırı sıcak veya enfeksiyonlara maruz kalma

Spina Bifida’nın Belirtileri Nelerdir?

Spina bifida’nın belirtileri, türüne ve açıklığın seviyesine göre değişiklik gösterir.

Yaygın belirtiler şunlardır:

Belden aşağı kas güçsüzlüğü veya felç
Yürüme ve denge problemleri
Ayak ve bacak deformiteleri
Hidrosefali (beyinde sıvı birikimi)
Mesane ve bağırsak kontrol problemleri
Skolyoz (omurga eğriliği)
Ciltte açıklık, şişlik veya kıl oluşumu (occulta formunda)

Spina Bifida Tanısı Nasıl Konur?

Tanı genellikle doğum öncesi dönemde konulur:

Doğum Öncesi Tanı:

Alfa-fetoprotein (AFP) testi: Gebelikte yüksek seviyelerde çıkması spina bifida şüphesi oluşturur.
Ultrasonografi: Omurga açıklıkları görselleştirilebilir.
Amniyosentez: Daha ileri tanı yöntemidir.

Doğum Sonrası Tanı:

Fizik muayene
Manyetik Rezonans (MR) ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) ile omurga yapısının değerlendirilmesi

Spina Bifida’nın Tedavisi Nasıl Yapılır?

Spina bifida’nın tedavisi, türüne ve oluşturduğu semptomlara göre planlanır. Tam bir iyileşme mümkün olmasa da, fonksiyonel kazanımlar ve yaşam kalitesinde artış hedeflenir.

Tedavi yöntemleri:

Cerrahi müdahale: Açık spina bifida doğumdan sonraki ilk günlerde kapatılır.
Ortopedik destek: Ayak ve bacak deformitelerine yönelik ortez, atel, cerrahi işlemler
Ürolojik tedavi: İdrar kaçırma ve enfeksiyonları önlemek için mesane eğitimi
Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Kas güçlendirme, denge, yürüme eğitimi ve mobilite artırımı

Spina Bifida’da Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Spina Bifida, bireyin hayatında ciddi komplikasyonlara ve zorluklara sebep olan, kişinin günlük yaşamdaki bağımsızlığını önemli ölçüde etkileyen ciddi bir nörolojik bozukluktur. Spina Bifida’nın getirdiği semptomların tamamının kesin olarak bir tedavisi olmasa da fizik tedavi ile bireyin hayat şartları iyileştirilebilir ve yaşam kalitesi arttırılabilmektedir.

Spina Bifida’da Fizik Tedavi Neden Gereklidir?

Spina bifida’lı bireylerde fizik tedavi, yaşam boyu sürecek bir ihtiyaçtır. Hareket yeteneği sınırlı olan bu bireylerde, fizik tedavi sayesinde:

Kas kuvveti desteklenir
Eklem hareket açıklığı korunur
Yürüme ve denge becerileri geliştirilir
Ortopedik komplikasyonlar (kontraktür, skolyoz) önlenir
Günlük yaşam aktivitelerine katılım artırılır

Fizik Tedavi Sürecinde Uygulanan Yöntemler

Spina Bifida’nın türü ve ilerleme seviyesine göre her hastanın tedavi programı değişmektedir. Ancak genel olarak uygulanan yöntemler şöyledir:

Kas Güçlendirme Egzersizleri: Zayıf olan kas gruplarına yönelik olarak kontrollü güçlendirme programları uygulanır.
Germe ve Mobilizasyon Egzersizleri: Eklem sertliğini ve deformite riskini önlemek için düzenli esneme hareketleri yapılır.
Yürüme Eğitimi ve Duruş Kontrolü: Hareket potansiyeline göre yardımcı cihazlarla (walker, ortez, paralel bar) yürüyüş eğitimi yapılır.
Denge ve Koordinasyon Çalışmaları: Oturarak denge, ayakta durma ve geçiş pozisyonlarında koordinasyon çalışmaları hedeflenir.
Mesane ve Bağırsak Eğitimi: Pelvik taban kaslarını çalıştırmaya yönelik egzersizler ve mesane yönetimi eğitimi verilir.

Robotik Rehabilitasyonun Spina Bifida’daki Rolü

Robotik rehabilitasyon, geleneksel fizik tedaviye kıyasla daha yoğun, güvenli ve motive edici bir egzersiz ortamı sunar. Yürüme robotları, yürüyüş örüntüsünü öğretir, alt ekstremite kaslarını aktive eder. Kol ve el robotları ise Üst ekstremite fonksiyonlarının gelişimini destekler

Robotik sistemler, spina bifida’lı çocukların fiziksel gelişimini ölçülebilir şekilde izlemeyi de mümkün kılar.

Yatılı Fizik Tedavi’nin Spina Bifida’da Rolü

Spina bifida’lı bireylerde yoğun ve sürekli fizik tedavi gerekir. Bu noktada yatılı fizik tedavi programları, hem çocuk hem de aile için önemli avantajlar sunar.

Yatılı rehabilitasyonun avantajları:

Günde birden fazla seans uygulama imkânı
Robotik cihazlara erişim
24 saat sağlık takibi
Ergoterapi, üroterapi ve psikolojik destek
Aileye evde bakım ve egzersiz eğitimi
Sosyal becerileri geliştiren grup aktiviteleri

Sonuç olarak,

Spina bifida, doğuştan gelen ama doğru yaklaşımlarla yönetilebilen bir durumdur. Fizik tedavi, erken dönemde başlanmalı ve bireyin potansiyeline uygun şekilde sürdürülmelidir. Özellikle robotik rehabilitasyonla desteklenen, yoğunlaştırılmış yatılı fizik tedavi programları, bireyin bağımsızlık düzeyini artırır, yaşam kalitesini yükseltir.

Spina bifida tanısı almış bir çocuğunuz varsa, Robotik Rehabilitasyon Merkezimiz ile web sitemiz ya da telefon numaramız aracılığı ile iletişime geçebilirsiniz. Sağlıklı günler dileriz!